ผมรู้ว่าเรื่องราวในเล่มคือเรื่องที่เกิดขึ้นจริง พอจะเดาได้บ้างว่าตัวละครนิรนามต่างๆ นั้นหมายถึงใคร เพียงแต่คิดว่าถ้าเป็นคนอ่านที่ไม่ได้ติดตามคดีทางการเมืองและคดีมาตรา 112 คงรู้สึกก้ำกึ่งระหว่างเรื่องจริงกับเรื่องแต่ง

     มันดูเป็นเรื่องจริง เพราะหน้าปกก็เขียนไว้ว่า ‘บทบันทึก’ แต่ด้วยความที่ตัวละครในเรื่องไร้ชื่อ แถมเหตุการณ์ก็คลุมเครือ เน้นความทรงจำและบรรยากาศ แล้วยังถูกแบ่งออกเป็นห้วงๆ (ตามที่ผู้เขียนจำได้ หรือเพียงละไว้ก็ไม่อาจทราบ) ก่อนจะมัดรวมความทรงจำจากหลายช่วงเวลาแต่อยู่ใต้ร่มประเด็นเดียวกันให้เป็นหนึ่ง

    หากไม่ได้ติดตามเหตุการณ์ทางการเมืองมากพอ ย่อมแกะเรื่องราวระหว่างบรรทัดไม่ออก ไม่รู้ว่าตัวละครในเรื่องคือใคร จึงไม่แปลกถ้าจะเผลอคิดไปว่าความหดหู่ที่ได้สัมผัสอาจเป็นเรื่องแต่ง

    ก็ใครจะไปคิดเล่าว่า แดนวิปลาสที่ผู้คนจำนวนมากไร้สติไปกับความรักจอมปลอมเช่นนี้จะมีอยู่จริง     ผมคิดอยู่นานว่าจะแนะนำหนังสือนี้อย่างไร มันเป็นหนังสือที่ดีมั้ย? คำตอบคือ ใช่ อ่านง่าย ตรงไปตรงมา เจ็บปวด ชวนให้เงียบงัน หดหู่ เตือนให้คนอ่านระลึกไว้ว่ามีนักสู้จำนวนมากถูกกักขังเล่นงาน ซึ่งควรค่าแก่การเป็นหนังสือที่ได้รับรางวัลความน่าจะอ่านประจำปี 2021

    แต่ผมก็เห็นด้วยกับที่คุณวรพจน์ พันธุ์พงศ์ เขียนถึงหนังสือเล่มนี้ไว้ว่า “…งานเช่นนี้ไม่ควรเกิดขึ้น ไม่ควรดำรงอยู่…” (https://www.the101.world/notable-books-insanity/) เพราะจริงๆ แล้วมันไม่ควรมีเรื่องราวบัดซบแบบนี้เกิดขึ้นให้ผู้เขียนและตัวละครในเรื่องต้องจดจำด้วยซ้ำ

     ถ้าจะหาเหตุผลให้กับการมีอยู่ของหนังสือเล่มนี้ ก็คงเพราะมันเป็นสิ่งที่เกิดขึ้น ในแดนวิปลาส อะไรที่ถูกที่ควรก็กลับตาลปัตร ดังนั้นการลงมือขุดความทรงจำแสนเจ็บปวดระหว่างผู้เขียนกับนักต่อสู้เพื่อเสรีภาพ แล้วเขียนบันทึกให้คนอ่านเห็นความอัปยศที่มนุษย์กระทำต่อกันในนามของความรักและความดีจึงเป็นเรื่องที่ถูกต้องแล้ว